دانشنامه روانشناسی

احساس حقارت

آلفرد آدلر (1937-1870) معتقد بود که احساس های حقارت همیشه به عنوان نیروی برا انگیزنده، در رفتار وجود دارند.آدلر نوشت: "انسان بودن یعنی خود را حقیر احساس کردن" آدلر معتقد بود که احساس های حقارت، منبع تمام تلاش های انسان هستند.در حقیقت رشد فرد از جبران ، از تلاش های ما برای چیره شدن بر حقارت های واقعی یا خیالی ما ناشی می شود، و در تمام طول زندگی خود ، با نیاز به جبران کردن این احساس های حقارت و تلاش کردن برای سطوح به مراتب بالا تر رشد، تحریک می شویم.

این فرایند در کودکی آغاز می شود. کودکان ، کوچک و درمانده هستند و کاملا به بزرگسالان وابسته اند.آدلر معتقد بود که کودک از قدرت و نیروی بیشتر والدین خود آگاه است و می دانند که نمی توانند در برابر این قدرت ، مقاومت و با آن مبارزه کند . در نتیچه کودک در رابطه با افراد بزرگ تر احساس های حقارت را پرورش می دهد.

اگر چه این تجربه اولیه حقارت در مورد همه به هنگام کودکی صدق می کند، ولی به صورت ژنتیکی تعیین نشده، بلکه این شرایط درماندگی و احساس حقارت حاصل محیط است که برای همه کودکان یکسان است. احساس های حقارت گریز ناپذیرند ، ولی از آن مهم تر احساس های حقارت برای تلاش ، رشد کردن و تامین انگیزش ضروری است.

عقده حقارت

در صورتی که کودکی نتواند احساس های حقارت خود را جبران کند ، یعنی ناتوانی در چیره شدن بر احساس های حقارت خود آنها را تشدید می کند و به پرورش عقده حقارت منجرب می شود. افرادی که عقده حقارت دارند ، درمورد خود نظر مناسبی ندارند و احساس می کنند نمی توانند با ضروریات زندگی کنار بیایند.آدلر این موضوع را درکودکی شماری از بزرگسالان که برای درمان آمده بودن پی برد.

عقده حقارت می توان در کودکی از سه منبع سرچشمه بگیرد:

• حقارت عضوی
• لوس کردن
• غفلت در کودکی یا طرد شدن

حقارت عضوی

اولین اقدام پژوهشی آدلر، زمانی انجام شد که هنوز همکار فروید بود و فروید این عقیده را تایید کرد.آدلر نتیجه گرفت که اعضای ناقص بدن ، شخصیت را از طریق تلاش های فرد برای جبران کردن این نقص یا ضعف ، شکل می دهند.درست به همان صورتی که آدلر نرمی استخوان داشت و حقارت عضوی سال های کودکی خود را جبران کرد. یا خیلی از افرادی که معلولیت جسمانی دارند، و برای جبران این ضعف، تمرکز و تلاش می کنند. تاریخ نمونه هایی متعددی از این گونه جبران ها را ثبت کرده است تلاش ها برای غلبه کردن بر عقده حقارت عضوی می توانند دستاوردهای هنری ، ورزشی و اجتماعی به بار آورند ، ولی اگر این تلاش ها شکست بخورند ، می توانند به عقده حقارت منجر شود.

لوس کردن کودک

لوس کردن کودک نیز می تواند موجب عقده حقارت شود. کودکان ناز پرورده، کانون توجه خانواده هستند. هر درخواست یا نیاز آنها برآورده می شود و چیزی از آنها دریغ نمی شود.این گونه کودکان تحت هر شرایطی فکر می کنند آدم بسیار مهمی هستند و دیگران همیشه باید تسلیم آنها شوند. اولین تجربه در مدرسه، جایی که این کودکان دیگر کانون توجه نیستند، ضربه ای را به آنها وارد می کند که برای آن آمادگی ندارند.کودکان نازپرورده احساس اجتماعی ناچیزی دارند و حوصله دیگران را ندارند.آنها هرگز یاد نگرفته اند برای چیزی صبر کنند، و یاد نگرفته اند بر مشکلات غلبه کنند یا با دیگران سازگار شوند.وقتی این کودکان با موانعی بر سر راه ارضای نیاز های خود روبه رو می شوند به این باور می رسند که نقایص شخصی داشته باشند که جلوی آنها را می گیرند، به این ترتیب عقده حقارت ایجاد می شود.

طرد شدن

به راحتی می توان فهمید که چگونه کودکان طرد شده یا غفلت شده عقده حقارت را پروش می دهند. وقتی در دوره طفولیت و کودکی آنها با فقدان محبت و امنیت روبه رو می شوند، به دلیل والدینی بی اعتنا و متخاصم، که در نتیجه این کودکان احساس بی ارزشی ، یا حتی خشم را پرورش می دهند و دیگران را با بی اعتمادی بر داشت می کنند. بدین ترتیب باعث ایجاد عقده حقارت در کودکان می شود.

منبع:نظریه های شخصیت دوان پی.شولتز